Vertaald door Ans van der Graaff

Content warning:

Het verhaal

Iedereen weet dat je niet moet appen terwijl je achter het stuur zit. Maar mijn zusje wacht op me. Mijn duim vliegt over het scherm en ik druk op VERZENDEN. Dan kijk ik op en schreeuw.

Tess krijgt een ernstig auto-ongeluk wanneer ze tijdens het rijden een appje van haar zusje beantwoordt. Iedereen denkt dat ze in coma ligt, maar ze heeft het locked-in syndroom: ze kan alles om zich zien heen zien en horen, maar niemand heeft het in de gaten. Behalve misschien Evi, haar zusje en beste vriendin?

Mijn leeservaring

In de kern is dit boek een cautionary tale. Een waarschuwend verhaal over de gevaren van appen tijdens het rijden. Wat me alleen verbaasde was dat Evi de schuld kreeg. (Evi stuurde berichtjes naar haar zus terwijl ze wist dat die misschien wel aan het rijden was.) 

Ik vind dat de verantwoordelijkheid bij de bestuurder hoort te liggen! Als buitenstaander kun je niet altijd weten wanneer iemand achter het stuur zit. En daarnaast vind ik dat je als automobilist je telefoon op stil of niet storen moet zetten als je bang bent om afgeleid te raken. Dat is een verantwoordelijkheid die je zelf moet nemen. Niet iets wat je op anderen kan schuiven.

Ik ben het helemaal met de auteur eens. Je moet je telefoon niet gebruiken tijdens het autorijden (of een boek lezen zoals je tegenwoordig op tiktok en instagram ziet). En als je bij iemand in de auto zit moet je de bestuurder niet afleiden. Maar ik vind het te ver gaan om standaard van iedereen te verlangen dat ze jou geen berichtjes sturen als je achter het stuur zit. Als je iemand een berichtje stuurt van 'ik stap nu in de auto, app me niet, ik zie je straks.' Oké, dat is prima. Denk bijvoorbeeld aan de MONO reclames.. Maar anders? Ik ben heel benieuwd hoe jullie hier tegenaan kijken!

Drama

Een auto-ongeluk is natuurlijk heftig en brengt dramatiek met zich mee. Helaas werd er daaromheen veel drama gecreëerd en dit nam mijn leesplezier grotendeels weg. Zo kregen Evi en Newton (Tess's vriendje) gevoelens voor elkaar. Lekker cliché... Er zullen genoeg mensen zijn die daar van smullen, maar het is gewoon niet mijn ding. Het zette onnodig veel druk op de relatie tussen Tess en Newton terwijl die het al moeilijk hadden met (het uitvogelen van) hun gezamenlijke leven en toekomst. Dat vond ik jammer.

Vertaalpuntjes rondom disability

Ik struikelde over een aantal woorden en ik was benieuwd naar de originele tekst. Dus ik heb de vertaalster hierover benaderd en ze wilde graag helpen. We hebben een prettig gesprek gehad en ze had een lerende houding, dat waardeer ik enorm!

In de originele tekst werd het woord disabled gebruikt. Yes, dat zien we graag! Zij heeft dit naar beste weten vertaald als invalide. Ik ben hierover met haar in gesprek gegaan en heb uitgelegd waarom wij als community de term invalide liever niet gebruiken. (Zie onderaan de pagina een woordverklaring van invalide.)

De voorkeur gaat uit naar gehandicapt of beperkt*. Of persoon met handicap/beperking voor de mensen die liever person-first language gebruiken

* Beperkt kán een negatieve lading hebben. Dit omdat we vaak niet beperkt zíjn maar beperkt wórden door de maatschappij en ontoegankelijke plekken/situaties. Maar het kan wel gebruikt worden.

Disability representatie

Tess krijgt na haar ongeluk een epileptische aanval en een herseninfarct. Daardoor ligt ze nu in een pseudo coma, beter bekend als het Locked-in syndroom. Ik heb dit gelukkig nooit (van dichtbij) meegemaakt, maar wat ik online heb gelezen, lijkt overeen te komen met wat er in het boek gebeurt. Op een gegeven moment kan Tess communiceren met verticale oogbewegingen. En later, na een (experimentele) operatie krijgt ze een spraakcomputer. 

De originele tekst was qua taalgebruik in ieder geval niet validistisch. Maar Tess worstelt wel behoorlijk met geïnternaliseerd validisme, dit lijkt ze meestal niet door te hebben. Daar had ik graag meer over gelezen!

Vriendschap

Mijn favoriete personages kwamen maar weinig in beeld.  Eigenlijk pas bijna aan het eind van het verhaal. De zussenliefde tussen Evi en Tess was mooi, maar hun persoonlijkheden trokken me eerlijk gezegd niet zo. In het ziekenhuis ontmoet Tess een aantal gehandicapte jongvolwassenen. Patsy en Laura zijn al veel verder in hun acceptatieproces en hebben hun disability omarmt. Tess kan nog veel van hen leren en dat merkt ze zelf ook. Gelukkig staat ze daar voor open.

De meiden laten Tess zien dat haar leven niet voorbij is. Dat ze leuke dingen kan blijven doen. Relaties hebben, je passie achterna, onderwijs volgen. 'Jij bent de enige die jezelf kan tegenhouden' werd gezegd. En dat is tot op zekere hoogte waar, maar het is ook een vorm van toxic positivity. Soms houdt je disability je wel degelijk tegen and that's okay! De boodschap die ze over wilde brengen was; Er is veel mogelijk en met aanpassingen kun je toch nog een hoop doen en plezier hebben in het leven. En daar ben ik het helemaal mee eens.

Conclusie

Mijn berichtje aan jou is een dramatisch maar vlot geschreven verhaal. In de vertaling zijn qua disability representatie helaas wat dingen misgegaan maar verder heb ik wat dat betreft niks aan te merken. Ik baal van het hoge drama gehalte, maar dat is een kwestie van smaak. De persoonlijkheid van de hoofdpersonages vond ik niet geweldig maar het was absoluut geen slecht boek. Ik was vooral benieuwd hoe het af zou lopen en dat motiveerde me om door te gaan. Als je over een sterke zussenband en heel veel drama wil lezen zal dit boek zeker in de smaak vallen. Anders kun je hem beter overslaan.

* Van dit boek heb ik een recensie-exemplaar ontvangen. Dit beïnvloedt mijn mening niet.

Quote uit disability language style guide van ncdj.org

Vertaling voor de mensen die moeite hebben met engels:

De Oxford English dictionary verklaart een invalide als volgt: een persoon die zwak of gehandicapt is geraakt door een ziekte of verwonding.

Het is de oudste term voor iemand met een lichamelijke aandoening die als ernstig beperkend wordt gezien. Maar het is zo'n brede term dat het iemands conditie niet goed kan beschrijven. Daarnaast wordt het wereldwijd gezien als een beledigende term die impliceert dat iemand geen capaciteiten heeft. Daarom word aangeraden deze term niet meer te gebruiken. Zeg in plaats daarvan Disabled of in het nederlands: Gehandicapt/beperking of persoon met handicap/beperking.

Aanvulling: Naast deze definitie wordt invaliderend ook gebruikt met andere betekenis. Namelijk het onwaar verklaren en wegwuiven van iemands woorden/gedachten/gevoelens. En dat is iets wat veel gehandicapte mensen sowieso overkomt. Medical gaslighting en onbegrip van de omgeving. Hier hangt voor ons een erg negatieve lading aan. Dit is dus niet iets waarmee we een deel van onze identiteit willen beschrijven.

Want dat is het. Een stukje identiteit. We zijn onze handicap niet. Maar onze handicap is wel een deel van ons. Daarom heb ik persoonlijk ook de voorkeur voor identity-first language. Mijn handicap is niet een accessoire die ik af kan doen wanneer ik maar wil. Het is een deel van mij. Ik zou niet dezelfde persoon zijn zonder mijn handicap. Mijn identiteit bestaat uit allemaal stukjes, en mijn handicap is daar ook eentje van. Net als mijn godsdienstige overtuiging en lievelingskleur.