Vertaald door Jan Mellema

Content warning:

Het verhaal

Het Cassandra complex is de nieuwe roman van bestsellerauteur Holly Smale, bekend van de serie Geek Girl. 

Cassandra heeft vandaag niet bepaald haar dag. Vanmorgen werd ze gedumpt door haar vriend en tegen lunchtijd werd ze ontslagen omdat ze geen 'mensenmens' is. Maar wanneer ze ’s avonds thuiskomt en haar ex opduikt alsof er niets is gebeurd, is Cassie te opgelucht om vragen te stellen. Ze is gewoon blij dat haar langste romantische relatie ooit (vier maanden) weer op het goede spoor zit… Toch? Maar morgen wordt Cassie weer gedumpt – en ontslagen. Wanneer ze beseft dat ze gezegend is, of misschien vervloekt, met de mogelijkheid om terug in de tijd te reizen, krijgt ze de kans om dingen anders te doen. Maar zal ze erachter komen waarom zoveel dingen in haar leven steeds verkeerd blijven gaan?

Mijn leeservaring

Zoals ik al zei, ik heb onwijs  genoten van Holly's Geek Girl serie. En ik herkende haar schrijfstijl direct. De humor, de directheid en random gedachten. Heer-lijk. Maar ik hoorde af en toe ook de stem van Jan Mellema en dat was leuk. Ik had nog niet eerder een vertaling van hem gelezen maar ik vond het goed gedaan. Het was gewoon dat er soms woorden werden gekozen die wat minder standaard zijn, maar dat vond ik eerlijk gezegd wel leuk. Altijd leuk om nieuwe synoniemen te ontdekken, haha!

Schelden met tyfus?!

Wel werd er op een plek gevloekt met tyfus, en ik vraag me af of dat in de Engelse tekst ook zo stond. Want het is natuurlijk niet oké om met ziektes te schelden... Het is eigenlijk zelfs validistisch. Maar ik kon geen contactgegevens van de vertaler vinden dus ik heb geen flauw idee wiens keuze dit was.

Pants; broek of onderbroek?

Op een gegeven moment werd Cassandra gevraagd wat ze aanhad. En letterlijk als ze is, benoemde ze braaf alle items die ze op dat moment droeg. "Een gele kanten jurk. Huidkleurige beha en broek. Goudkleurige sandalen. En een spijkerjas maar die wilde ik net uit doen.

Maar Cassandra draagt heus geen huidkleurige broek onder een jurk. Dat is niet logisch. Je draagt een panty, al dan niet nude, of hebt blote benen. En waarom zou je je broek en beha in een adem noemen? Het gaat hier natuurlijk om haar ondergoed, beha en ónderbroek. Die zijn beide nude, huidkleurig. Maar dit werd vertaald als broek en dat irriteert me toch wel een beetje... En ik denk dat het Cassandra ook zou irriteren want het is gewoon de waarheid niet ;)

Tijdreizen

Zoals de synopsis al laat doorschemeren kan Cassandra tijdreizen. Maar is dat eigenlijk wel zo'n goed idee? Waaróm wil ze tijdreizen. Wat wil ze nou echt veranderen? Het antwoord op die vraag verandert langzamerhand. Eerst doet ze het voor de liefde, maar later doet ze het voor zichzelf. Het is een hele zoektocht, naar wie ze is en wat ze wil met haar leven. Of soms gewoon een kans om je baas de waarheid te zeggen zonder ontslagen te worden. Je schreeuwt even lekker en floep, je bent weer terug in de tijd gegaan. Niemand die het weet. Maar door al dat gereis raakt ze haar eigen grip op de tijd kwijt. En dan kom ik aan bij het stukje autisme...

Het verplaatsen op de tijdlijn werd als een soort metafoor gebruikt voor hoe sommige mensen, waaronder Cassie, altijd alles onthouden. Ze weten dingen van toen ze heel klein waren nog net zo gedetailleerd als iets wat gisteren is gebeurd. Dit kan heel verwarrend zijn. Zowel de emoties als gebeurtenissen zweven allemaal door elkaar en je weet niet meer goed wat wanneer gebeurde. 
Dat gebeurde ook door het tijdreizen. Ze spoelde zo vaak terug dat ze vergat of en wanneer ze haar vriend Will een berichtje had gestuurd om een date te bevestigen bijvoorbeeld. Ze vergat of haar collega nou al had gevraagd om samen te werken of niet. Alles liep door elkaar en dat had zo zijn gevolgen... 

Autisme

Cassandra weet niet dat ze autistisch is. Maar het wordt door personages in het boek wel een aantal keer benoemd. Of ze vragen haar of ze 'op het spectrum' zit. Maar Cass snapt die vraag nooit. Denken ze dat ze heel kleurrijk is?

Als lezer snap je dus wel dat Cassandra autistisch is (ik gebruik identity first language omdat dat in het boek ook werd gedaan) maar ze heeft zelf geen flauw idee. En dat was wel een bijzondere leeservaring. Maar ik vond het ergens ook wel fijn, want er zit geen label op dus je wordt minder snel in een hokje gestopt met vooroordelen. Alhoewel een label er natuurlijk voor kan zorgen dat je beter snapt hoe je in elkaar steekt en waarom dingen je wat moeilijker afgaan dan bij een ander.

Ik heb geen autisme, ik heb ADHD, maar toch herkende ik veel in Cassie. Er is dan ook veel overlap maar ook duidelijke verschillen. Van wat ik weet van autistische vrienden, mijn eigen ervaring en familie, vond ik de representatie extreem goed gedaan. Alleen iemand die zelf neurodivergent is kan zo schrijven. Het is altijd zo zo zo fijn om een own-voices boek te lezen.

Een aantal dingen die ik fantastisch vond:

• Cassie heeft Synesthesie; emoties ziet zij als kleuren en ze voelt vaak de emotie van een ander
• Ze zoekt nieuwe plaatsen altijd eerst op op internet, zo weet ze een beetje wat ze kan verwachten
• Elke werkdag heeft een vaste outfit, een jumpsuit, elke dag een andere (vaste) kleur
• De omschrijving van overprikkeling was zo ontzéttend goed gedaan!!
• Wachten doe je met je hele lijf iykyk
• Het gevoel dat je een masker moet dragen
• Niemand mag uit jouw beker drinken
• Humor niet snappen of letterlijk nemen
• Vakjes/laatjes/bakjes in je hoofd

Validistische opmerkingen

Cassandra krijgt door het boek wat validistische opmerkingen naar haar hoofd geslingerd, gewoon omdat haar brein anders werkt en ze zich anders uitdrukt. Mensen denken dat het oké is om bepaalde dingen te zeggen. Maar dat is het absoluut niet. (Wordt later in het verhaal ook duidelijk) Maar haar huisgenoot spande de kroon wat betreft onfatsoenlijk gedrag, zoals onderstaande quote wel duidelijk maakt...