Normaal gesproken lees ik geen boeken over de oorlog. Ik lees voor m'n plezier en ter ontspanning. Maar dit specifieke boek maakte mij erg nieuwsgierig. Ik ben verliefd op de schrijfstijl van Davide Morosinotto en ik had nog nooit en boek gelezen over hoe het in Rusland was tijdens de oorlog. En wat ben ik blij dat ik dit boek heb gelezen want hij is prachtig.

Het verhaal

Leningrad, 1941.
Ik heet Viktor Nikolajevitsj Danilov. Ik ben op 17 november 1928 geboren in Leningrad. Mijn ouders werken bij de Hermitage. Of beter gezegd, daar werkten ze totdat de oorlog uitbrak. Ik heb een tweelingzus die Nadja heet. Nadja en ik moesten weg uit Leningrad, maar we belandden per ongeluk in twee verschillende treinen. De mijne ging helemaal naar Tatarstan en van haar trein weet ik alleen dat hij in Mga is gestrand. Ik zit in een vrachtwagen die op de weg is geparkeerd. Buiten woedt een storm en het is ijskoud, zeker dertig graden onder nul. Het is een wonder dat ik nog leef.

Het beleg van Leningrad duurde bijna drie jaar. Deze dramatische geschiedenis vervlecht zich met het verhaal van Nadja en Viktor, die vastberaden zijn elkaar terug te vinden en hun stad te redden.

Mijn leeservaring

Een boek als deze had ik nog nooit eerder gelezen. En dan bedoel ik niet alleen het onderwerp en de setting. De manier waarop het verhaal verteld werd was ook nieuw voor mij!

Hoofdpersonages Viktor en Nadja houden een dagboek bij. Elk schrijven ze in een schriftje wat ze meemaken. Na de oorlog worden deze schriften gevonden tijdens een huiszoeking en in beslag genomen. In de toenmalige Sovjet-Unie gold een zware censuur. Alle documenten moeten dus worden beoordeeld voor ze gepubliceerd werden. Zo ook de schriftjes van Viktor en Nadja. Kolonel Smirnov van het Volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken (NKVD) moet de documenten doornemen en bepalen of de twee kinderen schuldig of onschuldig zijn. Of ze strafbare feiten hebben gepleegd. 

Ik vond het erg grappig dat het boek begon met een melding. In deze melding werd verteld dat de schriften als verdacht en staatsgevaarlijk moesten worden beschouwd. Ze waren immers nog niet aan de censuur voorgelegd. Bizar dat het echt zo ging vroeger. Ik ben blij dat we in Nederland gewoon mogen zeggen wat we denken!

Het boek is opgedeeld in zes delen. Elk deel bevat één schrift. Smirnov heeft de schriften opgedeeld in hoofdstukken en hij schrijft aantekeningen/opmerkingen in de kantlijn. Na elk schrift komt Smirnov met een samenvatting/tijdelijk rapport. Hij zet zijn bevindingen op een rijtje. Dit alles voegde voor mij zo veel toe. Het boek ging nog meer leven door de opmerkingen van Smirnov. Ook zorgde het soms voor wat luchtigheid. Hoe meer Smirnov leest, hoe meer twijfels hij krijgt. De kinderen plegen het ene strafbare feit na het andere. Toch voelt hij enige empatie. Ookal zou hij dat nooit toegeven!

Ook door de vormgeving ging het boek leven. Nadja schrijft met blauwe pen, Viktor met een rood potlood, want rood is de kleur van de Communisten. De bladzijden zagen er uit of ze al heel oud waren. Vol vlekken en kreukels. Geleefd papier. En er zaten kaarten, foto's en tekeningen in 'geplakt'. Het leek dus net of het écht schriftjes waren.

Wat de kinderen meemaken is enorm heftig. De oorlog breekt uit. Mensen zijn in ontkenning. Tot de bommenwerpers over vliegen. Dan dringt het tot iedereen door. Het is écht oorlog. Als lid van de Jonge Pioniers (een soort padvindersgroep) moeten Viktor en Nadja helpen hun land te beschermen. Ze moeten samen met alle andere kinderen op wacht staan. De hemel afspeuren naar bommenwerpers. Zodra ze er eentje zien moeten ze alarm slaan. Een hele verantwoordelijkheid!

De vader van de tweeling wordt opgeroepen. Hij moet zijn land dienen en als soldaat meevechten tegen het Duitse leger. Het leger van de Sovjets is alleen heel slecht bewapend. Ze zijn te voet en vele hebben geen geweer of iets dergelijks. Het lijkt er dus op dat ze geen schijn van kans maken tegen het duitse leger met hun automatische geweren en hun pantserwagens. Zoiets zouden de sovjets dus nooit mogen zeggen. Je geeft nooit de moed op! In het boek wordt dit beschreven als defaitisme. Ik moest dit woord even opzoeken, al kwam ik er later achter dat er een aantal woorden en begrippen worden verklaard achter in het boek! Super goed dat dit is gedaan want er zitten best moeilijke woorden tussen, zeker voor kinderen!

Als hun vader wordt opgeroepen besluiten de ouders net als vele anderen om hun kinderen weg te sturen. Nadja en Viktor zouden meegaan met een van de kindertreinen. Deze had je in Nederland ook! De treinen zouden de kinderen naar een veilige plek brengen. Ver weg van de oorlogssituatie. Hun vader drukte Viktor op het hart zijn zusje te beschermen. Te zorgen dat ze samen bleven. En dit beloofde Viktor.

Helaas werden de kinderen wél uit elkaar gehaald. En dat is waar het avontuur en de heftige situaties pas écht begonnen. Ik ga natuurlijk niet verklappen wat, maar de kinderen maken heel veel mee.

Vaak vind ik boeken gebaseerd op ware gebeurtenissen te nep. Te bedacht en fictief. Of onnodig veel drama en plottwists. Bij twee fonkelrode sterren in de blinkend witte sneeuw ervoer ik dit totaal niet. Het voelde voor mij levens echt. Ja sommige scènes waren bizar. Toch denk ik dat het wel echt had kunnen gebeuren. 

Davide Morosinotto bevestigde mijn gevoel in zijn nawoord. "... over feiten die zo ongelofelijk zijn dat ze gefantaseerd lijken, en over verzinsels die waargebeurd hadden kunnen zijn." 

Ten slotte wil ik de vertalers nog even in het zonnetje zetten. Want zij hebben het mogelijk gemaakt dat ik dit boek kan lezen. Pieter en Manon hebben een ijzersterke vertaling neergezet, petje af!

Conclusie

In mijn ogen heeft Morosinotto een meesterwerk geschreven. Eentje die mij lang zal bijblijven. Een heftig verhaal maar niet zonder humor. Kinderlijk maar volwassen. Over de oorlog en de effecten er van. Over discriminatie op basis van afkomst en volk. Een verhaal vol wijze lessen. Een verhaal waar ik van heb geleerd. Oorlog is verschikkelijk, de tweede wereldoorlog was afschuwelijk. Het is onze taak om de verhalen in leven te houden, te delen. Om te voorkomen dat zoiets ooit nog gebeurt.

*Van dit boek heb ik een recensie exemplaar ontvangen. Dit beïnvloedt mijn mening niet.