Met illustraties van Hélène Jorna

Het verhaal

Seef woont in een bos. Hij vliegt tussen de bomen. Hij is vrij als een vogel. Dan gaat het stormen. Seef smakt tegen de takken. Zijn vleugels breken af. Zand waait in zijn ogen. Seef valt en valt…
Seef ligt op het strand. Daar wordt hij gevonden door strandjutter en kunstenaar Yasim. Deze man zorgt voor hem en maakt zelfs een sjees. Dat is een superrolstoel, waarmee Seef weer kan vliegen. Seef is nu een jongen met een ‘beperking’.
Zo begint zijn nieuwe leven, waarin Seef zijn vleugels en zijn oude wereld kwijt is. Maar nu heeft hij een nieuw huis. Wil hij ooit terug naar het bos of zal hij bij Yasim blijven?

Seef met de sjees is een leesboek voor 7 jaar en ouder over een jongen die niet kan lopen. Een sprookjesachtig en stoer verhaal, dat mooi aansluit bij het thema van de Kinderboekenweek 2023. Seef komt ergens anders vandaan en zoekt een nieuw huis en iemand die voor hem kan zorgen.

Mijn leeservaring

Laat ik beginnen met mijn waardering voor de intentie van dit boek. Een verhaal over een jongetje dat in een andere wereld terecht komt en daar een nieuw thuis vindt. Helaas zijn er wat dingen mis gegaan en had de disability representatie een stuk beter gekund. De fouten die zijn gemaakt hadden voorkomen kunnen worden als er een sensitivity reader ingeschakeld was. Het lijkt er op dat dit niet is gebeurd. En daar baal ik van. Want dit boek had zo veel kunnen betekenen voor kinderen in een rolstoel, en had een mooi opvoedmoment kunnen zijn voor de kinderen die geen handicap hebben. Taal is enorm krachtig, de emotionele gevolgen groter dan je zou denken..

Het is niet erg om dingen op te merken. Want je ziet dingen. Zo werkt informatieverwerking nou eenmaal. Maar het heeft geen nut om er negatief over te denken of iemand er minder goed door te vinden.
Hij heeft grote oren. Hij heeft gekke kleren aan, kleren die niet gebruikelijk zijn in onze wereld. Maar hij zal vast heel aardig zijn. Zo kun je je gedachten beter omvormen. En ik vind het mooi dat Rian Visser de lezer probeert bij te brengen om iemand niet af te schrijven gebaseerd op hun uiterlijk.

Dik en dun

Dik wordt hier neergezet als vies woord. Dik is neutraal. Dik is een omschrijving. Het woord dik heeft geen meer- of minderwaarde. De auteur probeert lezers te vertellen dat het niet erg is als iemand dik is. Maar is niet helemaal succesvol omdat ze vervolgens niet het woord dik wil gebruiken. Erg jammer, daardoor valt voor mij de les in het water.

Vervolgens maakt Yasim opmerkingen over Seef zijn lijf en gewicht. Dat hij zo dun is en wel wat zwaarder mag worden. Fijn, beide kanten van het spectrum worden negatief belicht.  Waarom moeten we opmerkingen maken over kinderen hun gewicht en lichaam?? Kinderen zijn zich niet bewust van hun uiterlijk. Pas door opmerkingen als deze worden ze aan het denken gezet en komt er onzekerheid om de hoek kijken. Laat kinderen gewoon lekker kinderen zijn.

Beperking

Yasim lacht en zegt dat hij ook niet kan vliegen, dus dat het geen beperking is. Alleen voor Seef is het wél een beperking. Yasim denkt dat Seef een jongen met grote fantasie is. Maar hij komt daadwerkelijk uit een andere wereld waar hij écht kon vliegen. Ik weet niet of kinderen dit oppikken.

Seef heeft een hekel aan het woord beperking omdat Yasim zegt dat dat betekent dat je iets niet kan. En Seef kan niet lopen én niet vliegen. Er staat letterlijk in het boek: Beperking. Het is geen leuk woord.

Maar het woord beperking zegt niks over je waarde als persoon. En dat wordt niet duidelijk gemaakt in het boek, daar baal ik van. De nadruk ligt zo op 'anders zijn' en niet genoeg op 'goed zijn zoals je bent'. En dat is nog al een verschil.

Toestemming en autonomie

Doordat Seef altijd vloog, zijn zijn benen niet zo sterk en kan hij niet goed lopen. Alles doet pijn. Ook met krukken gaat het erg moeizaam. Yasim ziet dat en zegt: 

En oké, fijn dat Yasim zijn pijn en moeite opmerkt. Maar ik had het veel fijner gevonden als hij had gezegd:

'Heb je pijn? Het lopen ziet er erg zwaar uit. Zal ik je dragen?' Dan vraag je het kind op toestemming en valideer je de gevoelens. Zonder dat het kind zich zwak voelt of een mislukkeling. Want kinderen met een handicap krijgen vaak te horen dat ze iets niet (zouden) kunnen. Hoe vaker je zulke dingen hoort, hoe meer je het gaat geloven. Dit is niet goed voor je zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde. Daarbij willen andere mensen veel dingen voor het kind bepalen, en vergeten ze dat kinderen ook een eigen stem hebben. Dit klinkt misschien extreem, maar ik weet van andere chronisch zieken hoe ontzettend grote impact zulke woorden op hun mentale gezondheid hadden als kind. Taal is ontzettend krachtig. Laten we het wijs gebruiken en het kind in hun waarde laten, hun gevoelens valideren en hun grenzen en autonomie respecteren.

Toegankelijkheid

Gelukkig is Yasim heel handig. En bouwt hij een oude elektrische rolstoel om tot superstoel. Eentje die zelfs kan vliegen! Seef test de stoel uit en vraagt of Yasim hem over het trappetje kan tillen. Maar Yasim vertelt dat de stoel uitklapbare pootjes heeft waarmee hij treden kan nemen! Ideaal, haha. Ik hoop alleen wel dat als dit boek wordt (voor)gelezen men even stilstaat bij het probleem van rolstoel en trap. En hoe ontoegankelijk veel plekken daardoor zijn...
Ik ben blij voor Seef dat hij er niet mee hoeft te dealen. Maar er wordt wel erg snel aan voorbijgegaan.

Anders

Seef test ook de vliegfunctie van zijn rolstoel Sjees uit. Mensen schrikken behoorlijk en roepen nare dingen naar hem. Ze vinden hem raar. Yasim zegt dat hij niet raar is, maar anders. En nu gaat het over een persoonsomschrijving. Geen uiterlijke kenmerken. Er wordt een verdeling gemaakt. Wij en zij. Seef is 'anders'. Het was beter geweest als Yasim had gezegd:

"Die mensen hebben nog nooit (een jongen in) een vliegende rolstoel gezien. Daar moeten ze aan wennen. Soms als mensen schrikken zeggen ze lelijke dingen. Dat is niet aardig."

Dan benoem je het feit. De reden. In plaats van een makkelijk vulwoord te kiezen. Je geeft het kind een reden voor de reactie, waar het kind iets mee kan. In plaats van de illusie creëren dat het kind afwijkt en misschien wel minder is. Dat de reactie zíjn schuld is in plaats van onbeschoft gedrag en een gebrek aan respect van mensen.

Schoolgang

Yasim denkt dat school niet zo leuk is voor Seef. Want hij is anders. Hij heeft een beperking. En bah wat was dit stukje naar om te lezen als iemand met een handicap/beperking. 

Yasim doet alsof Seef een heel zwak schepsel is die niet naar school zou kunnen. Terwijl het een vrolijk, aardig jongetje is die juist baat zou hebben bij schoolgang, net als andere kinderen. Uit angst voor pestgedrag wil hij Seef thuishouden. En dat is compleet omgekeerde wereld. De kinderen moeten toegesproken worden over hun gedrag als ze gemeen doen. Niet Seef zijn schoolgang preventief ontzeggen...

Pesten

Grote mensen en kinderen maken nare opmerkingen over Seef zijn oren. Gek genoeg komt er eigenlijk niemand voor hem op als de grote mensen lelijk doen. En dat vond ik bizar. Want Yasim was er gewoon bij. Dit wekt de illusie dat 'grote mensen' alles maar mogen zeggen. En dat is natuurlijk niet waar. 'Grote mensen' moeten ook gewoon respectvol zijn en sorry zeggen als ze lelijk hebben gedaan.

Gelukkig komt Jona (het dikke meisje) voor hem op als de kinderen gemeen doen. En ook de juf zegt er wat van. Alleen de bewoording die de juf gebruikt... dat had beter gekund.